Polski język jest jednym z najtrudniejszych do opanowania dla obcokrajowców. Nic dziwnego. Sami Polacy mają bowiem problem, aby nauczyć się wszystkich zasad gramatyki. Zresztą w szkole na lekcjach większość uczniów woli zawsze omawianie lektury niż poznawanie tajników ojczystego języka. Właśnie dlatego warto przypomnieć i w prostych słowach opisać, czym są części zdania oraz jakie są rodzaje zdań złożonych podrzędnie.
Części zdania
Zanim przejdziemy do głównej tematyki, najpierw należy zająć się innym zagadnieniem. Mowa oczywiście o częściach, jakie występują w zdaniu. Jeśli się je zrozumie, to kwestia związana ze złożonością budowy okaże się dość łatwa. Zapamiętać więc należy, że wyróżnia się tylko pięć takich części. Wśród nich jest podmiot, orzeczenie, przydawka, dopełnienie oraz tzw. okolicznik. Jak bez wchodzenia w szczegóły wyjaśnić znaczenie tych elementów gramatyki? Sprawdźmy.
Podmiot to nic innego jako obiekt (człowiek, zwierzę, postać itp.) zajmujące się daną czynnością albo jej podlegający. Z kolei orzeczenie (najczęściej występujące w formie czasownika, ale czasem także jako orzeczenie imienne) dotyczy bezpośrednio tej wykonywanej czynności (wskazuje na nią albo ją obejmuje). Kolejna część, czyli przydawka określa rzeczownik (podmiot w zdaniu). Dopełnienie, jak sama nazwa wskazuje, stanowi dopowiedzenie czy raczej uzupełnienie czynności, jaka jest wyrażona orzeczeniem. Ostatni okolicznik to natomiast element, który np. wskazuje na czas wykonania konkretnej czynności,
Zdania złożone podrzędnie
Jeżeli części zdanie nie są już dla nas obce, to można przyjrzeć się wypowiedzeniom złożonym i ich budowie. W przypadku zdań współrzędnych okazuje się, że mogą one wyglądać jak pojedyncze zdania składowe bez różnic gramatycznych (mogą oczywiście istnieć samodzielnie). Z kolei, gdy mamy przed sobą napisane zdanie, ale podrzędnie złożone, wtedy widać, że składa się ono z wypowiedzenia nadrzędnego (głównego) i podrzędnego. To pierwsze określane jest przez do drugie (podrzędne uzupełnia jego treść, będąc odpowiednikiem jednej z części zdania). Warto dodać, że są one zwykle połączone spójnikami.
Rodzaje zdań złożonych podrzędnie
Na koniec zobaczmy, jakie mogą być zdania złożone podrzędnie. Dzieli się ja na podmiotowe, orzecznikowe, przydawkowe, dopełnieniowe oraz okolicznikowe. Podmiotowe odpowiada na pytania: kto?, co?. A więc tutaj zdanie podrzędne jest po to, aby dostarczać informację na temat podmiotu. Zdanie orzecznikowe to takie, w którym szuka się odpowiedzi na pytania: jaki jest?, jaki został?, czym jest? itp. Z kolei konstrukcja przydawkowa to taka, gdzie funkcję przydawki pełni właśnie zdanie podrzędne (pytania: czyj?, który?, jaki?, ile? itd.). Zdanie dopełnieniowe odpowiada natomiast na pytania prawie wszystkich przypadków zależnych (poza mianownikiem i wołaczem; kogo i czego?, o kim?, o czym?). Pozostała jeszcze struktura okolicznikowa. To taka, którą można rozpoznać po pytaniach: jak?, gdzie?, kiedy?. Ważna jest interpunkcja w w tego typu zdaniach – między częściami składowymi nie może nigdy zabraknąć przecinka!
